NGÀY ẤY. DUYÊN. VÀ HẠT MƯA TRONG - nguyễn thị khánh minh

Khánh Minh. Duyên. Tùng. Du Tử Lê

Thời gian đã bắt đầu bỏ nhỏ những bước đầu tiên trên con đường tháng 3. Mùa xuân đang chờ tiếng gõ là tung cửa xô hết những rộn ràng ra ngoài cho nhân gian hưởng thụ.

Những cây đào ba mầu bất chấp mưa gió đã rộ sắc hồng trắng đỏ rung rung theo gió cuối đông trên những con phố của Sài Gòn Nhỏ. Rồi sẽ daffodil điểm vàng trên cỏ vườn ai nhắc nhở thời khắc vào mùa. Gió ấm hơn nên dường như nắng ngọt hơn. Ngày dài hơn nên hình như mình sống chậm hơn. Tất cả, như một tặng phẩm của đất trời cho những ai có sinh nhật tháng 3. Và cảm xúc tôi lúc này, là nỗi vui rộn ràng như thể tôi đang châm ngọn pháo hoa. Bung nghìn tia óng ánh để Chúc Mừng Sinh Nhật. Ai đó. Sinh nhật mùa Xuân? Ơi Duyên…

  <!>

 

Duyên. Cô bạn nhà thơ mà tên gọi đã được quen trong giới sinh viên từ hồi học Luật, Sài Gòn. Mà nhớ đến Duyên thì nhịp tim lại rưng rức hồi ức ngày tháng cũ. Ngày ấy…

Ngày ấy những cô học trò sao mà được nâng niu đến thế trong mắt các văn nhân Thi Nhạc Họa. Thế cho nên các cô dường như cũng theo đó mà quá đỗi dịu dàng, hồn nhiên như trang vở mỗi ngày các cô lật ra trên bàn học trong lớp hiền lành.

Tôi nhớ cái thời 11, 12 tuổi, hình ảnh nữ sinh, thì phải qua nét vẽ Họa Sĩ ViVi của báo Tuổi Hoa. Mắt tròn, to, ngây thơ, điểm nét nghịch ngợm của mái tóc garcon, hay là tóc dài bay trong gió, miệng ngậm một nhành rơm, hoa dại, tay ôm cặp, phía sau cô có thể là nóc ngôi giáo đường, hoặc giả một ngọn đồi cỏ xanh. Và, áo dài trắng. Ngày ấy, vừa lên trung học, tôi theo trường tư không bắt đồng phục áo dài, nhưng nhất định đòi mẹ, chỉ với lý do ông ViVi vẽ các cô bé trung học đều mặc áo dài cả! Xin cho em một chiếc áo dài cho em đi mùa xuân tới rồi… xin cho em một chiếc xe đạp, từng vòng xe là vòng đời nhỏ bé*… Ôi cái thời Tuổi Hoa, Tuổi Ngọc, Hoa Tím, chỉ biết học bài, loanh quanh việc nhà, mơ mộng theo mưa nắng đất trời, biết cảm động vì lòng tốt, biết xót cảnh khốn cùng.

Nghĩ lại thấy văn chương nghệ thuật quả là đã định hướng thị hiếu, thẩm mỹ, phong cách cho lớp trẻ, thiển nghĩ, nếu nền văn chương nghệ thuật ấy không được nuôi trong bầu dưỡng chất văn chương đúng nghĩa, không được cầm cân nẩy mực bởi một lớp người xứng đáng để lãnh trọng trách thì coi như phá sản một thế hệ trẻ nối tiếp. Chẳng cần ngó chi điều lớn lao, chỉ xem những hình ảnh mới đây trên mạng về Nữ Sinh Việt Nam Xưa và Nay cũng đã thấy tình trạng làm ray rứt lòng người đến thế. Tiếc cho một nếp sống được tôi luyện từ những quan niệm thẩm mỹ, đạo đức tốt đẹp đã bị mất đi.

Ngày ấy, mấy ai không biết Áo Lụa Hà Đông**. Tà lụa của áo em bay lộng thành bóng mát sài gòn, mấy câu thơ tình óng ả, giản dị như hai cộng hai thế mà cứ thản nhiên tấn công vào mấy tầng cảm xúc tuổi lụa vàng, nắng sài gòn anh đi mà chợt mát / bởi vì em mặc áo lụa hà đông…** Trời ạ, mấy cô áo lụa càng yểu điệu làm sao, khi biết ai đó đang dõi theo tà áo thầm thì hỏi, Hay là em gói mây trong áo / Rồi thở cho làn áo trắng bay…** và lòng người như áo phất phơ…* thế thì làm sao cô có thể chạy được nhỉ (lại càng không thể túm áo mà đánh lộn như mấy cô thấy trên mạng). Tôi không cổ võ cho điệu đàng yếu đuối, nhưng xét một mặt tích cực khác, văn chương như thế nuôi dưỡng được lãng mạn thơ mộng, điều đó khiến người ta nhân ái hơn, sẵn sàng lên án cái ác cái vô đạo đức. Đó là tính quyết liệt vốn có của lương tâm. Ai bảo trong dịu dàng không ẩn sức mạnh mẽ? Hình ảnh thanh lương ấy thể hiện rất rõ trong tranh của Họa Sĩ Đinh Cường, những nhân vật nữ của ông toát lên vẻ thuần khiết, ánh trí tuệ ẩn dấu dưới nét nhu hòa lặng lẽ. Sức mạnh tinh thần từ thơ, văn, nhạc, tranh ấy lan tỏa, vô hình trung Họ tạo nên một lớp thiếu nữ vừa học thức vừa trữ tình vừa gìn giữ nếp nhà, biết giá trị của nét đẹp nội tâm. Thấy ngậm ngùi cho một thời quá ngắn ngủi của các văn nhân nghệ sĩ thầm lặng nhưng nhiệt tình và trọn vẹn vì lý tưởng, cho dẫu chí ít là rao giảng những tình cảm hướng thiện. Nghĩ cho cùng, có gì ngoài điều Thiện để bảo vệ thế giới này bớt huyết lệ hơn?

Ngày ấy, khi đèn ngọn xanh ngọn đỏ của thủ đô Sài Gòn váng vất ánh hỏa châu, nắng mưa phố thị tươm mùi súng đạn, thì lứa thiếu nữ vừa chớm hai mươi ấy đã biết được nỗi đau chia xa cha, anh, người yêu ra mặt trận, lớn hơn họ, là một lứa vọng phu. Tất cả, một trời lận đận lao đao. Chúng tôi, vẫn đi học, và chứng kiến từng lúc những bạn trai cùng lớp xếp bút nghiên… Thời này có rất nhiều những thơ, nhạc nói về lính, nhưng lớp nữ sinh thành thị lại không để ý mấy. Một lỗ hổng của dân vận chăng? Giờ nghe lại mới chợt ngỡ ngàng, sao nó gần gũi, chân thành và cảm động đến vậy, chợt ứa nước mắt muộn màng trước những Trần Thiện Thanh, Trúc Phương, Nhật Ngân… một chút gì như ân hận, sao ngày ấy, mình đã bước qua vô tình. Nếu, nhưng nếu làm gì khi chỉ là những nuối tiếc? Có phải qua bao thăng trầm của đất nước và cuộc đời mình, cái nhìn mình cũng thay đổi, như trong thư chị Huyền Chiêu mới viết cho mình, để biết tình cảm thực sự là tác động ban sơ nhất cảm thấy tức thì khi nhịp tim đập mạnh.

Ngày ấy. Cái thời mà, chàng sài gòn trả lại em yêu khung trời đại học, con đường Duy Tân cây dài bóng mát*… Ôi, khung trời đại học là nôi bình yên, mà chúng tôi, kẻ thì sắp bị chia xa, kẻ ở lại thì ngậm ngùi lớp học vắng vẻ. Cái thời mà, người từ trăm năm về ngang trường luật… ta chạy mù đời ta chạy tàn hơi*** Người đi xa bỗng, có may mắn trở về thì… Trăm Năm là người tình muôn thuở hay Trăm Năm ấy là cõi xa xăm vô hình? Cả hai, thưa nhà thơ Nguyễn Tất Nhiên?

Vào đầu thập niên 70, con trai thi rớt thì phải nhập ngũ, thế nên, tất cả đều vuột khỏi tầm tay, thế nên mới có Khúc Tình Buồn***, để nữ sinh chúng tôi biết thương người đợi ngày đi. Và trong thảng thốt sợ hãi về mất mát mà dường như tất cả họ đều biết nâng niu hiện tiền có còn hơn không có còn hơn không***. Nghe có vẻ hiện sinh, nhưng người thơ và cả chúng tôi, còn niềm tin vào cái Đẹp, nên sống vội nhưng không sống cuồng. Nói đúng là họ sống thiết tha hơn. Những bất mãn về sự vô nghĩa và phi lý của cuộc chiến được họ trút vào thơ, nhạc, tranh. Một hóa giải thăng hoa và nhân bản.

Đọng lại thành thơ buồn mãnh liệt Nguyễn Tất Nhiên, mà chúng tôi thuộc nhiều hơn qua bài Phạm Duy phổ nhạc có tên Thà Như Giọt Mưa, chỉ mấy câu, mà sao chúng tôi cứ hát với nhau, khi có ai đó bị quăng ra khỏi cõi bình yên của học đường, của tình yêu thơ mộng … thi hỏng mất rồi ta đợi ngày đi. đau lòng ta muốn khóc…*** Trước những ra đi, thảy đều đau lòng muốn khóc chứ không riêng gì kẻ phải vác trên vai nỗi chập chờn sinh tử. Họ sợ rồi chẳng còn gì nên, thà như giọt mưa rơi trên mặt duyên***, nghe vừa thiết tha vội vàng, vừa mong manh chung thủy. Hạt mưa ấy kết tinh bởi ước mơ sâu thẳm từ nhịp đập trái tim. Hạt mưa ấy chở nỗi đau của mấp mé lời vĩnh biệt. Đó là hạt mưa trong nhất. Đó là hạt mưa mong manh nhất, cũng đủ để người thơ đối mặt với hư vô, biết đâu, ngay trong phút giây đang trờ tới. Nhưng với tôi cái chóng vánh hạt mưa đọng trên mặt duyên trở thành niềm vĩnh cửu trong suốt của hạt nước mắt. Giờ đây Duyên không chỉ là một cô gái trong thơ của người thơ mà phổ quát hóa thành -một lứa nữ sinh bên trời long đong-.

Những duyên-sài-gòn “nắm vận mệnh” giấc mơ của những chàng sài gòn một trời lận đận. duyên-sài-gòn qua văn chương ấy thành hình ảnh vừa hiện thực vừa huyền thoại. Tượng trưng cho mất mát, không may của thế hệ lớn lên cùng cuộc chiến. Những duyên-sài-gòn rồi bị cuốn theo chuyện binh đao, rồi thành tượng đá mãi ngấn lệ mưa… thà như giọt mưa vỡ trên tượng đá thà như giọt mưa khô trên tượng đá có còn hơn không*** Một thế hệ, tại bất hạnh nên đẹp đến não nùng, hay đẹp quá nên hứng nhiều tai ương?

Theo tôi, nền văn chương nghệ thuật của hai mươi năm văn học miền Nam đã phần nào làm tròn trọng trách của mình, vì riêng tôi khi nghĩ lứa mình được lớn lên, được giáo dục để có một nhân cách, một quan niệm thẩm mỹ đúng mực, một trái tim biết cảm xúc vì tình cảm đẹp và lương thiện, tôi vẫn lấy làm hạnh phúc khi đã được hưởng cái phần trong trẻo của nền văn chương nghệ thuật ấy.

Tôi đang là nhà thơ hay sao mà lại đắm đuối với ký ức thế này?

*

Trong hoài niệm, xin tặng những duyên-sài-gòn hạt mưa bay theo thời gian. Cũng để tặng cô bạn thơ tên Duyên của tôi, người đến cõi nhân gian với hoa Daffodil vàng, hoa biểu tượng cho sinh nhật tháng 3.

HẠT MƯA BAY THEO THỜI GIAN

Những con đường nắng gọi. Leng keng tiếng chuông người đưa thư reo ngát cổng hoa sứ. Những lá thư hẹn hò năm tháng. Ta yêu nhau tuổi hai mươi. Trời sài gòn rất thơ. Nắng sài gòn rất lụa. Nên em hoài áo trắng. Nên anh yêu mầu áo ấy vô cùng. Ơi thi sĩ nhịp tim dịu mềm như cỏ mật.

Những con đường mưa xanh. Trời sài gòn rất nhạc. Nhạc sài gòn rất mộng rất điên mơ … thà như giọt mưa rơi trên mặt duyên em tóc ngắn học bài ngoan bên cửa sổ người từ trăm năm về ngang trường Luật chút đong đưa tiễn người mai xa phố, mộng mị hành trang nhớ hạt mưa thơm sài gòn hút bóng đường xa thương người thơ cô độc.

Thảng thốt cánh phượng mùa hè. Trời tung gió chướng. Giấc mơ sai bè thanh xuân cụt giọng đồng ca những nốt ngày rụng rơi bóng tối. Trời sài gòn phượng tan mùa nắng lửa. Đường sài gòn cuồn cuộn biển đưa chân. Ta chạy mòn hơi. Mưa khô trên tượng đá những duyên sài gòn những hạt mưa trong…

Run rẩy thời gian nghe thanh xuân chớm chở nhánh thu đông. Lá thư xưa giấy mềm như bụi những hẹn hò chờ mãi lãng quên. Mầu áo lụa phai rồi sắc nắng lời thơ người khô tượng đá xanh. Hạt mưa còn thơm trên mặt duyên để nghe sài gòn âm vang điệu thanh bình cũ ơi đâu rồi nước mắt mỏng tơ sương?

Con bọ cam trên chiếc lá đầy gai sáng nay gọi mặt trời thức dậy. Khóa Sol búng mình nhấp nháy. Một vòng mùa đệm mới những bổng trầm reo khúc hát thanh tân, những nốt nhạc long lanh hạt mưa trong ngày ấy. Ơi duyên những hạt mưa qua mùa. Sống sót. Ngân thời gian lệ vĩnh cửu hồn nhiên.

Em thấy anh trên con đường bình minh. Nắng tháng 3 anh đem tới. Mùa xuân mở vàng daffodil. Và em. Vừa qua giấc ngủ đông. Mọc lên trái tim thanh khiết.

Trở lại. Cùng tháng năm. Mùa Xuân khoan thai khúc dạo đầu. Ta cũng vừa kịp tới. Rất đúng nhịp. Mưa mùa xuân rất trong. Trời Calif. rất xanh.

Nguyễn Thị Khánh Minh

* Phạm Duy

** thơ Nguyên Sa.

***Thơ Nguyễn Tất Nhiên, nhạc Phạm Duy