Con cá lưu vong của Đạm Thạch - Trần Yên Hòa

trần yên hòa, đạm thạch

Buổi sáng chủ nhật 30-10-16. Chúng tôi gặp nhau ở Quán Hợp. Ăn phở bò ngon. Hôm nay có anh Đạm Thạch từ Arizona về. Anh là thành viên chính trong nhóm "5 ngưới chúng tôi", thế mà anh trong năm gần đây, anh bỏ xứ Cali đất ấm tình nồng, qua Arizona ở với con gái. Anh đi bỏ khuyết một người bạn thân thương của chúng tôi gồm: Phạm Phú Minh, Thành Tôn, Trần Yên Hòa, Trần Văn Nam, Đạm Thạch.

 <!>

Sáng nay, buổi sáng trời Cali nắng ấm, có Đạm Thạch nữa nên rất vui. Và cái vui bất ngờ nhất, là nhà thơ Thành Tôn giới thiệu, anh vừa thực hiện xong một tập thơ cho Đạm Thạch, Con Cá Lưu Vong.

Nhà thơ Thành Tôn trình làng (cho 4 người) tập thơ anh vừa thực hiện bằng phương pháp thủ công, lục tìm những bài thơ đã đăng báo của Đạm Thạch, cắt ra, cho vào những số trang...và cuối cùng, thành cuốn sách. Tôi thấy không có tập thơ nào đẹp hơn tập thơ này, đó là tâm lực của Thành Tôn đổ ra cho bạn bè. Đó là vần đề tinh thần, còn thực chất, đây là tập thơ giá trị, trình bày đẹp, bìa đẹp, những trang copy đẹp, tranh phụ bản đẹp, thế là đủ rồi, Đạm Thạch được Thành Tôn thể hiện qua tập thơ Con Cá Lưu Vong kể ra cũng là một kết quả lớn, của những người yêu thơ.

 

 TYH và Thành Tôn

 

Thành Tôn thương Đạm Thạch là trong mấy mươi năm làm văn nghệ, Đạm Thạch có khoảng trên dưới 200 bài thơ. Thế mà anh cứ nói, để đó, từ từ. Tôi cũng nóng lòng vì anh, và hứa làm không công cho anh nếu anh đồng ý, in một tập thơ, nhưng Đạm Thạch vẫn "lửng lơ con cá vàng", từ từ...

Có lẽ vì thương bạn mình "hiền như đất" như vậy, nên Thành Tôn mới ra tay. Anh thu thập những bài thờ của Đạm Thạch đã in trên các báo, lá cải có, văn học nghệ thuật có, anh thu gom, và đem về cắt ra, xếp loại, thực hiện cho Đạm Thạch một tập thơ, "Con Cá Lưu Vong". Đó, các bạn thấy chưa, tình thân thương của chúng tôi là như thế đấy.

*

Tôi được hân hạnh tham dự vào trang đầu tập sách giới thiệu thơ Đạm Thạch với bài: Đạm Thạch, Người Làm Thơ Miền Nam. Bài viết này tôi viết khi làm việc tại báo Sài Gòn Nhỏ, trang Văn Học Nghệ thuật, và sau này được đăng trên nhiều Web, nói một cách đơn giản là tôi yêu thơ Đạm Thạch nên viết bài này, thế thôi.

Tôi cũng thật không ngờ, Đạm Thạch lại làm nhiều thơ thế. Theo anh, anh đã có mấy trăm bài (2, 3, 4 trăm?). Nhưng tập thơ này chỉ chứa 99 bài thơ của Đạm Thạch, tôi thấy bài thơ nào cũng hay.

Với lối trình bày của Thành Tôn, thật bắt mắt, tập thơ có họa tiết một màu vàng nhạt, rất nhẹ. Hình bìa là một tranh của Đinh Cường, hình cô thiếu nữ, giữ trên tay con cá. Ý nghĩa này, thật đúng với nội dung tập thơ, Con Cá Lưu Vong.

99 bài thơ của Đạn Thạch được Thành Tôn cắt ra từ những tờ báo, nhưng không phải thế mà làm mất đi giá trị của tập sách. Ôi, kẻ yêu thơ ở hải ngoại này còn bao nhiêu, nghĩa cử của Thành Tôn là núi sông, là biển rộng, đối với bạn bè nói làm sao hết được.

Tôi xin trích lại bài Con Cá Lưu Vong lấy làm chủ đề tập thơ:

 

Con cá lưu vong

 

Tôi sửng sốt nhìn con cá cháy

Nửa thế kỷ qua nó tuyệt chủng rồi mà

Cá biệt tăm theo dòng thời gian nước chảy

Sao bây giờ xuất hiện nơi đây?

 

Giữa chợ ABC tôi muốn la lên cho người Cần Thơ xúm lại

Để tận mặt nhìn con cá thuở nào

Con cá sống quẩn quanh giữa khúc sông Trà Ôn - Đại Ngãi

Sao bây giờ giữa chợ phơi thây?!

 

Tôi định la to nhưng kịp ghìm tiếng tôi khựng lại

Tự hỏi lòng cá cũng lưu vong?

Có thấm gì đâu năm ba năm xa xứ

Có thấm gì đâu mà đã nói đau lòng!

 

Tôi sinh ở cạnh dòng sông Ba Lai - Bến Tre - Sóc Sải

Biết cá duồn từ Biển Hồ kho rệu với nước dừa xiêm

Thời chiến tranh tôi đóng quân gần vùng biển mặn

Biết cá chìa vôi miệt Vàm Láng - Gò Công

Riêng cá cháy kho rim món ngon năm nẳm

Tháng sương mù trứng nươn nưởn từng chùm

Loài cá ngon ai cũng chịu khó lừa xương

Tôi mãi mãi chẳng bao giờ quên được.

 

Giờ đây cá cháy đã cùng tôi giáp mặt

Gợi nhớ một thuở thanh bình

Một nồi cá cháy kho rim

Gởi xe đò lên tận Sài Gòn

Cho người lưu lạc

Để nhớ hương vị quê mình

 

Rồi cứ ngỡ

Tôi như con cá lìm kìm trong mương cạn

Sống quẩn quanh ở kinh rạch quê nhà

Thả trôi nổi theo nước ròng nước lớn

Đâu có bao giờ ước vọng đi xa.

 

Thế mà ngày nay tôi đã là người xa xứ

Xa ngàn trùng đất nước thân yêu

Xa quê hương có nhiều điều bất ổn

Như bình minh đang lên bỗng sụp xuống buổi chiều!

 

Ngày tôi rời Việt Nam

Chuyến phi cơ vòng Thái Lan, Nhựt Bổn, Honolulu rồi sang Mỹ

Tôi có cực thân gì đâu

Còn con cá cháy chỉ quen ở vùng nước lợ

Phải trần thân vượt biển mặn nghìn trùng!

 

Giá như Miền Nam không có vùng nước lợ

Giữa Quốc gia và Cộng sản

Giữa ý thức và giật dây

Chắc gì dân tộc phải lưu vong!

 

Nước Nga từng rắp ranh ý định

Khai thác trứng cá cháy làm món ca-vi-a

Phải chăng từ độ ấy

Ôm trứng mình cá vượt biển âm thầm.

 

Giữa chợ đông người dẫu tôi có hô to

Chắc gì có ai còn nhớ

Hay có kẻ cố quên

Đôi khi lại còn dè bĩu:

Cá đó sao bằng cá xeo-man, cá hồng!

 

Riêng con cá cháy mua về

Vợ tôi cũng lại kho rim

Thịt vẫn bùi

Mà tôi thấy không ngon như tôi mường tượng

Nhìn mắt vợ tôi rưng rưng kỷ niệm

Tôi tự nhủ thầm

Chắc tại nước dừa lon

Hay tại ta lưu vong

Con người khác chứ cá vẫn là cá cháy.

 

Một bài thơ đã làm tôi ray rức nhiều đêm. Một con cá vùng đồng bằng sông Cửu Long, nay cũng lưu vong theo đoàn người lạc xứ. Người thì vui nhưng liệu cá có vui không. Ít ra, con cá cũng làm người  xa xứ nhẹ nhàng một chút những ưu tư. Cứ nghĩ rằng, con cá còn lưu vong huống hồ gì là mình.

Tôi vẫn tuyên bố hung hăng con bọ xít, là thơ Đạm Thạch rặc ròng câu, chữ Nam bộ. Mà thật thế, thơ anh không thoát ra ngoài những từ ngữ nam bộ rặc ròng. để chứng minh điều ấy, tôi xin dẫn chứng ra đây một bài thơ của Đạm Thạch:

 

Đâu phải mình ên em nhớ

 

Hồi anh trổ mã nhổ giò

Em còn hai cọng thò lò mũi xanh

Anh cần thế vị khai sanh

Để cha đem gởi thị thành làm công

Anh như bứng khỏi ruộng đồng

Cha còn trầm thủy râu cầm phèn ăn

Lòm khòm trên cánh đồng năn

Quanh năm rồi cũng phải tằn tiện thêm

Cha đành bỏ giấc trưa êm

Ru em thao láo bên gà trống cha

Nghĩ anh qua suối qua phà

Bờ sông, rạch cũ, bỏ nhà quạnh hiu

Bỏ con diều giấy buổi chiều 

Ăn cơm nguội cũng phiêu phiêu cõi nào

Bỏ trưa nắng cháy mưa rào

Mình rình nấm mọc mình nhào lặn sông

Anh đi còn nhớ hay không

Anh Tư bà Lếch tắm sông cỡi truồng

Bây giờ hay qua chơi luôn

Hỏi em câu nhớ câu thương ởm ờ

Nhiều khi bắt gặp tình cờ

Để  vấp câu nói em ngờ nó thương

Anh né! Còn nhớ mùi hương

Nước chanh nó gội, nước mương lóng phèn

Bông vành vành nở thèn lèn

Hoa trong sương sớm. Thơm mèng đét ơi!

Giờ em sao nhớ quá trời

Anh đi biền biệt cuộc đời ra sao?

Cha còn ở vậy. Biết sao?

Nhìn em. Cha nhớ...ngày nào anh đi.

Một tập thơ hay. Đẹp. Công trình này phải nói là công đầu của nhà thơ Thành Tôn, thương bạn làm thơ bao nhiêu năm, cả mấy trăm bài thơ mà chưa có một tập thơ xuất bản, nênThành Tôn gồng mình thực hiện.

Và chúc vui cùng Đạm Thạch.

 

Trần Yên Hòa